Patriotyzm na obczyźnie.

Czy można być patriotą na obczyźnie?

Czy da się mieszkać poza granicami ojczyzny i uważać się za patriotę?

Czy można mówić o tym, że kocha się Polskę jednocześnie z niej wyjeżdżając?

I wreszcie, co to znaczy być patriotą?

Te cyklicznie pojawiające się pytania ciągle wracały do mnie dwa razy w roku: 03 maja i 11 listopada.

Jeżeli ktoś z Was też mierzy się z odpowiedziami na te pytania to zapraszam do lektury.

Co to znaczy być patriotą?

Jak w większości poszukiwań odpowiedzi szukam… w internecie. A jakżeby inaczej.

Wyciągam więc z kieszeni telefon, wpisuję „patriotyzm” i czytam:

Wikipedia – Patriotyzm – postawa szacunku, umiłowania i oddania własnej ojczyźnie oraz chęć ponoszenia za nią ofiar i pełna gotowość do jej obrony w każdej chwili. Charakteryzuje się też przedkładaniem celów ważnych dla ojczyzny nad osobiste, a także gotowość do pracy dla jej dobra i w razie potrzeby poświęcenia dla niej własnego zdrowia lub czasami nawet życia.

Dalej jest napisane o pielęgnowaniu narodowej tradycji, kultury czy języka, więzi społecznej, wspólnoty kulturowej i solidarności z własnym narodem i społecznością. Cholera, nijak to nie pasuje do mnie. Kurczę, czyżbym nie był patriotą? Strasznie mi to nie pasuje, źle się z tym czuję, boli mnie to. Tym bardziej jak sobie pomyślę o moich dziadkach. Oboje oni (rodzice mojego taty) walczyli dzielnie w czasie II wojny światowej przeciwko okupantom niemieckim, a po „wyzwoleniu” stawiali opór komunistycznej dyktaturze. Byli w szeregach Armii Krajowej, ukrywali się w lesie, brali czynny udział w wielu akcjach niejednokrotnie z narażeniem życia. Dzielnie walczyli o niepodległą Polskę, byli z krwi i kości patriotami. A ja? Co ze mną? Czyżbym ich zawiódł? Czyżby ich starania miały pójść na marne? Zastanawiam się nad tym jeszcze raz i jeszcze raz i jeszcze raz i… w końcu znajduję odpowiedź.

Patriotyzm emigranta.

Jeśliby podstawić do tej definicji moją osobę, to co robię, że wyjechałem, że zostawiłem Polskę to można by odnieść wrażenie, że faktycznie, nie jestem patriotą, ale…

W pierwszych słowach wikipedowskiej definicji patriotyzmu czytamy o postawie szacunku, umiłowaniu i oddaniu własnej ojczyźnie. Czym zatem jest ów szacunek do ojczyzny? Czy może nim być to, że często myślę z tęsknotą o niej, że marzę o tym aby kiedyś wrócić do niej, zamieszkać gdzieś w górach i tam żyć upajając się codziennie jej pięknem? Czy szacunkiem jest to, że dobrze o niej mówię tu na obczyźnie, że chwalę ją do tutejszych za to jaka jest piękna od Bałtyku aż po Tatry? A może to, że spędzam tam z rodziną większą część mojego urlopu? Czy to jest szacunek do ojczyzny? Ja jednoznacznie na to pytanie odpowiadam sobie – tak, to jest szacunek. Dalej – umiłowanie. Polskę kocham, ale jednocześnie wkurza mnie okropnie. Jest jak piękna dziewczyna z cholernie złym charakterem – kochasz ją i jednocześnie masz jej dość. Wkurza mnie jej społeczeństwo, które wciąż nie może się dogadać między sobą, politycy którzy zamiast łączyć dzielą i którzy przedkładają dobro swoich partii ponad dobro narodu, ludzie którzy często są dla siebie nieżyczliwi i nieuczciwi. Ja wiem, że to wszystko są pozostałości po stu dwudziestu trzech  latach zaborów, trzech rozbiorach, okupacji, komunizmie itd. Naród przez wieki uczony kombinowania nie zapomni tego ot tak. Ja wiem, że aby to wrodzone kombinowanie, załatwianie i cwaniakowanie wreszcie wygasło, potrzeba kilku pokoleń. Pewno tak, ale dziś jest tak a nie inaczej i to właśnie mnie złości. To, że tak mało ludzi dostrzega ten problem, albo wręcz nawet nie uważają tego za problem. Mało kto (żeby nie powiedzieć nikt) coś z tym robi. Wciąż przecież można spotkać się z sytuacją gdzie np. pracodawca nie jest uczciwy względem pracownika a ten w zamian nie pozostaje mu dłużny. Albo gdzie producenci czy sprzedawcy patrzą aby tylko napełnić swoje kieszenie kosztem klientów. Wymieniać można by jeszcze długo od małych oszustw, przez brak poszanowania środowiska Polski (z widokiem śmieci w lesie), aż po ogromne afery na szczeblu parlamentarnym. I tu rodzi się pytanie: Czy taka postawa jest uczciwa i zgodna z duchem patriotyzmu?

A kocham Polskę po prostu, za to, że jest. W niej się urodziłem, wychowałem, w niej dorastałem i założyłem rodzinę, w niej razem z żoną stworzyliśmy Dom. Tam mam rodzinę, znajomych. Czasami tęsknię do nich wszystkich, do tego wszystkiego. Kocham Polskę za jej piękno, za urocze rzeki, lasy, kwieciste łąki, zapach siana albo świeżo wymłóconego zboża, za cudowne Tatry, za uroczy, rodzinny Kraków i za wiele, wiele więcej. To mój Dom, który zawsze będzie w moim sercu. To chyba wystarczająco aby pozytywnie przejść przez wikipedowskie sito drugiego słowa definicji patriotyzmu – umiłowanie i oddanie własnej ojczyźnie.

Gotowość do ofiary.

W dalszej części definicji spotykamy się z trudniejszymi warunkami do spełnienia aby móc się nazwać patriotą. Chodzi bowiem o chęć ponoszenia ofiar za ojczyznę i pełną gotowość do jej obrony w każdej chwili. Tak się zastanawiam – jaki procent polskiego społeczeństwa jest gotowy spełnić to kryterium? Ilu Polaków jest gotowych oddać życie za ojczyznę, w dodatku w każdej chwili? Coś mi podświadomie mówi, że jeśli to miałoby być miarą patriotyzmu, to mogłoby się okazać, że nie tylko w Polsce ale i w większości krajów niewielu jest patriotów. Odpowiedz sobie sam, tak z ręką na sercu – czy jesteś gotów w tej chwili wstać, pożegnać się ze swoją rodziną, zostawić ich ot tak i wyjść z domu, żeby pójść na wojnę? Po prostu dajesz żonie całuska, przytulasz dzieci, zarzucasz plecak i „pa, idę i nie wiem czy wrócę kochani”. Idziesz bronić ojczyznę i możesz zginąć. Jesteś na to gotów? Trudne pytanie, wiem. Bardzo trudne. Ja przyznam się, że na dzień dzisiejszy, czyli moment w którym piszę te słowa, nie jestem na to gotów. Czy więc nie jestem patriotą? Znów pytanie „zmora”, które wciąż krąży w głowie.

Tutaj sprawa jest trochę bardziej skomplikowana bo opiera się o naszą psychikę. Nasz umysł bowiem jest tak skomplikowany, że wciąż nie wiemy jak byśmy się zachowali gdybyśmy zostali poddani pewnej próbie. Dziś mogę śmiało powiedzieć, że w obliczu bezpośredniego zagrożenia życia mojego lub któregoś z członków mojej rodziny nie byłbym w stanie zabić człowieka. Dziś, z perspektywy osoby, która nie została wystawiona na taką próbę jestem tego przekonany na 100%. Nie zabiłbym nawet gdybym miał sam zginąć, albo bliska mi osoba. Nie wiem jednak jak zachowałbym się gdybym znalazł się (nie daj Boże) w takiej sytuacji. Myślę, że mogłoby się coś we mnie obudzić, albo raczej urodzić. Tak jak napisałem wyżej – dzisiaj z perspektywy gościa, który siedzi sobie na kanapie i któremu nic nie zagraża mówię, że nie byłbym w stanie zabić, ale jednocześnie zdaję sobie sprawę z tego, że przez to, że nigdy nie zostałem wystawiony na taką próbę, to do końca nie wiem jak bym się zachował. Tak samo myślę jest w kwestii ofiarności za ojczyznę. Pamiętam, że kiedy były zamieszki na Majdanie a Rosja rozpychała się na Ukrainie jeden z moich kolegów powiedział: „wiesz, nie wiem czy jakby Ruski wkroczyli i chcieli mi zabrać dom, czy nie chwyciłbym za broń”. No właśnie. Nie wiem. Tego obaj dowiedzielibyśmy się dopiero gdy znaleźlibyśmy się w takiej opresji. Oby jednak nigdy to nie miało miejsca. Obyśmy się nigdy nie znaleźli w takiej tragicznej sytuacji w jakiej byli nasi przodkowie, moi dziadkowie i wielu innych, którzy musieli wybierać albo zabiją albo zginą. Naprawdę, dramatyczny wybór. Zabrnąłem w dość mroczne tematy, wiem. To jednak definicja patriotyzmu i próba „podstawienia się do wzoru” zaprowadziła mnie tutaj „…gotowość do jej obrony w każdej chwili” – trudne do spełnienia kryterium, ale wychodzi na to, że nie niemożliwe.

Praca dla Polski.

Kolejna część definicji to „…przedkładanie celów ważnych dla ojczyzny nad osobiste”. I znowu – kto w Polsce ma za swój główny cel życiowy pracować najpierw dla ojczyzny, a później dla siebie? Pewno są osoby które większość swojej produktywności przeznaczają dla dobra ojczyzny, ale myślę, że jest to znikomy promil społeczeństwa. Zdecydowana większość po prostu żyje, zarabia, wydaje, wstaje rano, idzie do pracy, szkoły i małymi kroczkami dąży do swoich celów. No właśnie, do swoich. Czy w takim razie znowu większość nie jest patriotami bo nie przedkłada celów ważnych dla ojczyzny nad swoje? A jakie są cele ojczyzny? Być niepodległą. Być silną gospodarczo. Stanowić zgodną jedność. Mieć szczęśliwe społeczeństwo itd. itp. Czy w takim razie zwykły Kowalski, który wstaje rano, wyprawia dzieci do szkoły, idzie do pracy, wykonuje ją rzetelnie, jest uczciwy, pracowity, tolerancyjny dla innych, przy tym pogodny, uśmiechnięty i zadowolony z tego co ma, a do tego dobro ojczyzny leży mu na sercu, to czy taki gość nie przykłada małej cegiełki do powyższych celów ojczyzny? Oczywiście, że tak! Taki Polak zdecydowanie spełnia to kryterium. On tak. Ale ja? Ja mieszkam tu w Norwegii, na obczyźnie. Ja nie przykładam się do rozwoju Polski jak on. Ja ją zostawiłem i uciekłem tam gdzie będzie mi lepiej. Lepiej finansowo. No właśnie.

Ale zaraz, pomału. Jako, że pracuję w Norwegii, tu mieszkam, tu żyję, robię zakupy, płacę podatki, wydaję lwią część moich dochodów właśnie tutaj to jednak mimo wszystko, albo raczej dzięki temu wszystkiemu, część tych pieniędzy wędruje do Polski – wakacje, święta, inwestycje. To właśnie dzięki temu, że tu pracuję mogę wydawać więcej w Polsce. Myślę, że takich „Janków” jest wielu. Są nawet tacy którzy większość z tego co zarabiają na obczyźnie wydają właśnie w Polsce. W takim razie jakie ma to znaczenie ekonomiczne dla Polski? Czy nie przykładam się do rozwoju ekonomicznego mojego kraju? Może mniej niż ci co w nim żyją, mieszkają, a może więcej? Trudno to określić, ale jedno jest pewne – takim działaniem po części chociaż przykładam się do jednego z celów mojej ojczyzny jakim jest siła gospodarcza. Te pieniądze przecież pochodzą z zewnątrz, one zostały przywiezione spoza Polski a w niej zostaną. Myślę, że jest to jakaś malutka cegiełka która pozytywnie reguluje moje zobowiązania w kwestii pracy dla ojczyzny.

Tradycja, kultura, język.

Myślę, że ten punkt wikipedowskiej definicji patriotyzmu jest najłatwiejszy dla mnie, dla nas na emigracji. Tu bowiem bardziej niż gdzie indziej tęskni się za ojczystym krajem, językiem, tu bardziej czuje się do niego miłość. To z kolei wpływa na pełniejsze kultywowanie tradycji, pielęgnację kultury i dbałość o język. Przychodzą mi tu na myśl słowa pewnej piosenki: „kochać to nie znaczy zawsze to samo” i dalej artysta śpiewa: „kiedy jesteś daleko kochasz przecież inaczej”. Śmiało można je odnieść do miłości do ojczyzny. Tu faktycznie kocha się ją inaczej. Mocniej. Ja przynajmniej mam takie odczucie.

Może trochę gorzej wypadamy jeśli chodzi o solidarność z narodową społecznością. Oczywiście jest wiele osób, które gotowe są bezinteresownie pomóc rodakowi w potrzebie, ale odnoszę wrażenie, że większość jednak woli się nie utożsamiać z rodakami, wolą trzymać dystans. Może jest to spowodowane niepewnością co do osobowości przypadkowo napotkanych rodaków, albo nadmierną (choć bardzo często uzasadnioną) zapobiegliwością przed kontaktami ze stereotypowymi Polakami na obczyźnie, którzy to często robią ten cały czarny PR. Z drugiej jednak strony czy w Polsce wszyscy są tak bardzo ze sobą solidarni i przyjaźnie nastawieni do siebie? Wydaje mi się, że pod tym względem nie odbiegamy zbytnio od ogółu w Polsce. Przyznam się, że ja sam bardzo często łapię się na tym, że odpuszczam możliwość poznania nowych ludzi. Na pewno jest to skutek mojego introwertyzmu. Ja po prostu lubię pobyć sam. Może przez to, że będąc samemu lepiej zbiera mi się myśli, a lubię mieć je poukładane. Ciągłe otaczanie się kimś albo czymś wprowadza ogromny zamęt i chaos. Co oczywiście nie znaczy, że nie lubię ludzi, nie. Owszem, lubię przebywać w wesołym towarzystwie, pośmiać się, powygłupiać albo zwyczajnie pogadać, podyskutować, wymienić się opiniami. Tak, dyskusje lubię bardzo. Agniesia mi mówi, że jestem dziwak, ale że i tak mnie kocha 🙂

Być dobrym. Po prostu.

Polskie społeczeństwo tak samo jak inne narodowości jest różne, jesteśmy przecież różnymi ludźmi, każdy z nas jest inny i nie ma w tym nic złego czy dziwnego. Ot po prostu, tacy jesteśmy. Ważne, żeby w tym wszystkim nie zapominać, że wszyscy jesteśmy Polakami, wszyscy mamy jedną, wspólną ojczyznę, wszyscy powinniśmy się szanować i tolerować nawzajem, nie patrzeć na siebie wrogo, być dla siebie życzliwi, uprzejmi, grzeczni, mili itd. Dla mnie to właśnie jest patriotyzm, taki okazywany na co dzień, a nie tylko od święta. Patriota to ten który na różne sposoby dba o swój naród, a naród to przecież my. Nie wystarczy założyć koszulkę z orzełkiem, albo wywiesić białoczerwoną flagę czy uczestniczyć w uroczystościach państwowych. To wszystko oczywiście też jest bardzo ważne, ale równie ważne, albo może nawet ważniejsze jest bycie dla siebie dobrym na co dzień. Dbajmy zatem o siebie nawzajem, uśmiechajmy się do siebie, bądźmy mili dla siebie, okazujmy sobie szacunek okazując tym samym nasz patriotyzm na obczyźnie. I niech nie będzie to tylko od święta „a, bo jest 11 listopada to wypada być miłym”. Bądźmy tacy na co dzień. Patriotyzm wszak można, a nawet trzeba okazywać codziennie. Polska nas wszystkich łączy, to nasza ojczyzna, nasz wspólny dom. Bądźmy zatem dla siebie dobrzy i kochajmy się nawzajem.

Jak powiedział kiedyś św. Jan Paweł II „Nie miłujmy słowem i językiem, ale czynem i prawdą”.